Νίκος Λυγερός – Έλληνας επιστήμονας, καθηγητής, γνωστός για τις εξαιρετικές διανοητικές ικανότητές του, στρατηγικός σύμβουλος και καθηγητής γεωστρατηγικής, τόποστρατηγικής, χρονοστρατηγικής και της στρατηγικής διαχείρισης. Διδάσκει στα ντόπια και ξένα πανεπιστήμια. Συγγραφέας περισσότερων από 35.000 άρθρων και ποιημάτων, περισσότερα από 2.000 έργα τέχνης, λέκτορας στον τομέα των μαθηματικών, της στρατηγικής, στη γεωπολιτική, στην ιστορία, στην ενέργεια και το περιβάλλον, στη φιλοσοφία, στην τέχνη, στη λογοτεχνία, και άλλα.

 

Απαντήσεις σε συνοπτικές ερωτήσεις που προβληματίζουν τους Ουκρανούς. Από τη Γαλήνη Μασλιούκ

Πώς μεταμορφώθηκε η συνείδηση των Ουκρανών από τις ανατολικές περιοχές της χώρας κατά τη διάρκεια του πολέμου; Σίγουρα οι διαδοχικές κυβερνήσεις της χώρας δεν ασχολήθηκαν με την ενίσχυση της εθνικής ταυτότητας του ουκρανικού έθνους, δεδομένου ότι ειδικά αυτές οι περιοχές γνώρισαν την πιο επιθετική ρωσοποίηση από τις άλλες. Ωστόσο, η πλειονότητα του πληθυσμού γνώριζε ότι η Ρωσική Ομοσπονδία δεν είναι φίλη της Ουκρανίας. Ο πόλεμος έδειξε ξεκάθαρα ότι οι ρωσόφωνοι της Ουκρανίας δεν είναι ρωσόφιλοι.

Η συνείδηση των Ουκρανών των ανατολικών περιοχών της Ουκρανίας δεν άλλαξε. Είναι οι εκτός Ουκρανίας παρατηρητές που άλλαξαν, διορθώνοντας ένα σοβαρό δομικό λάθος. Οι ρωσόφωνοι δεν είναι ρωσόφιλοι, και ακόμα λιγότερο Ρώσοι. Όλοι γνώριζαν ότι η Ρωσία δεν ήταν φιλική προς την Ουκρανία, αλλά η εισβολή αποκάλυψε το πλήρες μέγεθος αυτής της εχθρότητας. Η επανάληψη της βαρβαρότητας του Γολοντομόρ άνοιξε τα μάτια και στους πιο αδιάφορους. Με τις πράξεις γενοκτονίας και τα εγκλήματα πολέμου της Ρωσίας, το όλο πλαίσιο ξεκαθαρίστηκε. Όλοι συνειδητοποίησαν ότι η Ρωσία έβλεπε την Ουκρανία, στην καλύτερη περίπτωση ως υποχείριό της και στη χειρότερη ως σκλάβα της. Το αφήγημα του σλαβικού πνεύματος κατέρρευσε, και οι ιστορίες για αδέλφια και ξαδέλφια αποδείχθηκαν ψευδείς. Για το ρωσικό σύστημα, υπάρχει μόνο ένα υποσύστημα και τίποτα άλλο. Αυτή η άποψη υπήρχε και κατά την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης. Ποτέ δεν ήταν 15 σοβιέτ, αλλά ένα σύστημα που διαχειριζόταν 14 σοβιέτ. Και μόνο η Λευκορωσία λειτουργεί τώρα ως υποχείριο της Ρωσίας.

“το αληθινό πρόβλημα δεν είναι ο αφανισμός της προπαγάνδας, αλλά η διαχείρισή της”

Πώς μεταμορφώθηκε η αντίληψη των δυτικών χωρών μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή; Τι ευθύνεται για τη τόσο αδύναμη στάση απέναντι στη Ρωσική Ομοσπονδία; Πώς η προπαγάνδα τους κατάφερε να εισχωρήσει τόσο βαθιά στις κοινωνίες και να δημιουργήσει τόσο ψεύτικη εικόνα για την πραγματική τάξη πραγμάτων και τις πραγματικές προθέσεις των Μοσχοβιτών;

Η αντίληψη των δυτικών χωρών άλλαξε θεμελιακά. Πολλές είχαν παραμείνει σε ένα νοητικό επίπεδο εκτός πλαισίου του Ψυχρού Πολέμου. Πίστευαν ότι η Ρωσία είχε κάνει το ίδιο. Η εισβολή στη Γεωργία το 2008 και η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 δεν άλλαξαν τα δεδομένα που είχαν πλάσει στο μυαλό τους. Είχαν νικήσει τον Ψυχρό Πόλεμο και δεν έβλεπαν την ερμηνεία του ηττημένου. Έκαναν το ίδιο λάθος με τις Μεγάλες Δυνάμεις μετά τη νίκη τους στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και ξαφνιάστηκαν από την εκδικητική διάθεση του ηττημένου στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν εξέτασαν προσεκτικά το ρωσικό αφήγημα μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου και ουσιαστικά έπεσαν θύματα μιας οργανωμένης προπαγάνδας που συνέχισε τις σοβιετικές μεθόδους. Θεώρησαν ότι είχαν να κάνουν με μια δημοκρατική χώρα. Αυτή η ψευδαίσθηση κατέρρευσε εντελώς με την εισβολή στην Ουκρανία το 2022. Η ολοκληρωτική αυτή εισβολή ξεκαθάρισε το όλο πλαίσιο και οι δυτικές χώρες κατάλαβαν επιτέλους ότι επρόκειτο για έναν δεύτερο Ψυχρό Πόλεμο που άρχισε με έναν proxy war για να γενικευτεί στη συνέχεια. Έτσι βγήκαν από τον γεωπολιτικό λήθαργό τους.

“η πληροφορία δεν μπορεί ν’ αντισταθεί. Ενώ είναι στη φύση της γνώσης ν’ αντιστέκεται”

Μιλώντας με τους στρατιωτικούς, μας εξηγούν γιατί ονομάζουν τους Ρώσους στρατιώτες “ξωτικά” ή οτιδήποτε άλλο από τα έργα επιστημονικής φαντασίας. Λένε ότι είναι πέρα από τις δυνάμεις τους να τους αποκαλούν κάπως που παραπέμπει σε ανθρώπινη μορφή. Τι σημαίνει αυτό από ψυχολογική άποψη και ποια μπορεί να είναι η πιθανή εξέλιξη των σχέσεων των δύο λαών στο μέλλον, δεδομένου ότι κάθε πόλεμος κάποια στιγμή τελειώνει;

Οι Ουκρανοί στρατιώτες έχουν υποστεί το μεγαλύτερο νοητικό σοκ. Με όλα όσα άκουγαν και ήξεραν τόσα χρόνια, δεν μπορούσαν να φανταστούν το μέγεθος της βαρβαρότητας των Ρώσων στρατιωτών, που είναι εμποτισμένοι από τη χειρότερη προπαγάνδα ενάντια στην Ουκρανία. Υπάρχει μια απάνθρωπη αντιμετώπιση της Ρωσίας απέναντι στην Ουκρανία. Οι Ρώσοι στρατιώτες θεωρούν ότι οι Ουκρανοί είναι υπάνθρωποι και ότι η βαρβαρότητα που ασκούν εναντίον τους είναι φυσιολογική, διότι αυτό τους αξίζει και τίποτα περισσότερο. Δεν θεωρούν ότι είναι άξιοι αντίπαλοι και γι’ αυτό δεν μιλούσαν για πραγματικό πόλεμο, αλλά για μια ειδική στρατιωτική επιχείρηση και τίποτα περισσότερο, σαν κάτι το ανούσιο σε επίπεδο εθνικής στρατηγικής. Η Ρωσία αντιμετωπίζει την Ουκρανία όπως η Τουρκία την Ελλάδα και την Κύπρο. Το θέμα της Κριμαίας είναι ανάλογο με τα κατεχόμενα της Κύπρου και την Ανατολική Θράκη. Είναι όλα αυτονόητα, διότι στην προπαγάνδα τους, όλα τους ανήκουν. Έτσι, η συμπεριφορά των Ρώσων στρατιωτών, για να είναι ανεκτή και αποδεκτή από τους Ουκρανούς στρατιώτες, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει οποιαδήποτε σχέση με ανθρώπινη προσέγγιση και γι’ αυτό χρησιμοποιούν εκφράσεις όπως τα ξωτικά.

“Οι Ουκρανοί μπορεί να θυσιάστηκαν, αλλά δεν είναι μόνο μάρτυρες, είναι ήρωες που έδειξαν ότι η αντίσταση είναι θέμα επιλογής, δηλαδή θέλησης κι ότι η σκλαβιά δεν είναι μονόδρομος”

Πώς βρέθηκε η Ελλάδα τόσο “τροποποιημένη” για τις ρωσικές ανάγκες; Δεν δούλεψε κανείς για να διαψεύσει τους προπαγανδιστικούς μύθους των Μοσχοβιτών; Αρέσει σε τόσο κόσμο να ζει σε ψέματα και παραμορφωμένη πραγματικότητα; Τι μπορεί να κάνει η Ουκρανία για να αντικρούσει αυτούς τους μύθους; Να φτιάχνει τις δικές της εκδοχές;

Η Ελλάδα είναι ένα από τα πρώτα θύματα της σοβιετικής προπαγάνδας. Και δεν είναι τυχαίο που ο Εμφύλιος είναι ο πρώτος proxy war του Ψυχρού Πολέμου. Το παλαιότερο κόμμα της Ελλάδας είναι το κομμουνιστικό, που ιδρύθηκε το 1918. Από την αρχή ήταν ενάντια στη Μακεδονία και τη Θράκη, λόγω της σοβιετικής προσέγγισης. Ιδεολογικά, η Ελλάδα ήταν προετοιμασμένη να ανήκει σε αυτή τη σφαίρα επιρροής, αλλά η Διάσκεψη της Γιάλτας το 1945 έβαλε τέλος σε αυτό το όνειρο. Όμως τα όνειρα, σαν τους εφιάλτες, τελειώνουν μόνο όταν ξυπνάς. Αλλιώς συνεχίζουν να παραμένουν στο μυαλό. Η πλαστή ιστορία έγινε ένα φυσιολογικό αφήγημα στην Ελλάδα και οι αθώοι δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι όλη αυτή η προσέγγιση ήταν ένα ψέμα, μια πλαστή πραγματικότητα. Η Ρωσία εκμεταλλεύτηκε για δεκαετίες αυτή την προσέγγιση. Δεν χρειαζόταν να αντικρούσει κάποια αντίσταση, τουλάχιστον σε νοητικό επίπεδο, ακόμα κι αν η πραγματικότητα ήταν εντελώς διαφορετική. Η Ελλάδα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 1952, στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1981 και στην Ευρωζώνη το 2001. Αλλά τίποτα δεν άλλαξε, διότι κατά βάθος για την Ελλάδα, η Ρωσία ήταν το “ξανθό γένος” και όλοι οι άλλοι, ακόμα κι η σοβιετική βαρβαρότητα, ήταν λεπτομέρειες που δεν ήθελε να αντικρούσει. Μόνο τώρα άρχισε η αφύπνιση.

Τι πρέπει ή μπορεί να κάνει ο δημοκρατικός κόσμος για να μη βρίσκεται στην παγίδα των ψευτών; Ή δεν είναι ψεύτες και απλώς έχουν μια άλλη βλέψη;

Είναι αναπόφευκτο ο δημοκρατικός κόσμος να πέφτει αργά ή γρήγορα στην παγίδα της προπαγάνδας, αφού λόγω της δομής του επιτρέπει την ελεύθερη έκφραση και κατά συνέπεια ακόμα και το ψέμα. Η προπαγάνδα πάντα θα υπάρχει. Έτσι, το αληθινό πρόβλημα δεν είναι ο αφανισμός της, αλλά η διαχείρισή της. Η προπαγάνδα χτυπά πάντα τους αθώους και αυτούς που δεν έχουν γνώσεις για να θωρακίσουν την οντότητά τους. Έτσι, το θέμα των γνώσεων είναι ουσιαστικό, γιατί κάνει τη διαφορά. Σε έναν κόσμο της πληροφορίας, η παραπληροφόρηση είναι αναμενόμενη, διότι η πληροφορία δεν μπορεί να αντισταθεί. Ενώ είναι στη φύση της γνώσης να αντιστέκεται. Ο δημοκρατικός κόσμος, όταν αφήνει την ιστορία στο έλεος της ιδεολογίας και τη λογική στο έλεος του ψέματος, σίγουρα θα βρεθεί σε πολύ δύσκολες καταστάσεις. Ο μόνος τρόπος να τις αντιμετωπίσει είναι η αλήθεια, δηλαδή η άρνηση της λήθης. Διότι η λήθη είναι εργαλείο της βαρβαρότητας, όπως είναι και η αδιαφορία. Ο δημοκρατικός κόσμος δεν μπορεί να παραμένει αδιάφορος στα προβλήματα μιας δημοκρατίας που δέχεται επίθεση από μια βάρβαρη χώρα. Πρέπει να αντισταθεί μαζί της, αλλιώς δίνει πάτημα στη βαρβαρότητα για να χτυπήσει μια άλλη δημοκρατική χώρα.

Τι ρόλο παίζει το ουκρανικό ζήτημα στη διαμόρφωση της παγκόσμιας γεωπολιτικής σκακιέρας; Είναι διαδεδομένη η γνώμη ότι ο ουκρανικός λαός απλώς θυσιάστηκε από τους δυτικούς, διευκολύνοντας τους Μοσχοβίτες να ολοκληρώσουν τη γενοκτονία των Ουκρανών, την οποία επιδιώκουν εδώ και δύο αιώνες.

Το ουκρανικό ζήτημα σηματοδοτεί την αρχή ενός δεύτερου Ψυχρού Πολέμου. Δεν χρειάζεται πλέον να πείσουμε τους αθώους για το πώς λειτούργησε το Γολοντομόρ ούτε πώς ήταν ο Ψυχρός Πόλεμος. Το ουκρανικό ζήτημα είναι μια βίαιη αφύπνιση των δημοκρατιών που είχαν πιστέψει ότι η αντιπαράθεση με τη βαρβαρότητα είχε τελειώσει. Οι Ουκρανοί μπορεί να θυσιάστηκαν, αλλά δεν είναι μόνο μάρτυρες, είναι ήρωες που έδειξαν ότι η αντίσταση είναι θέμα επιλογής, δηλαδή θέλησης, και ότι η σκλαβιά δεν είναι μονόδρομος. Οι Ουκρανοί έδειξαν και δείχνουν ότι το ανέφικτο είναι προσωρινό. Το ουκρανικό ζήτημα αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για όλες τις δημοκρατίες που μάχονται ενάντια στη βαρβαρότητα, και όχι μόνο για τις Βαλτικές χώρες, τη Φινλανδία ή τη Μολδαβία. Το ουκρανικό ζήτημα ξεκαθάρισε και το πλαίσιο της παγκόσμιας γεωπολιτικής σκακιέρας. Διότι μάθαμε επιτέλους και με απτό τρόπο ότι η Ρωσία δεν είναι πια μια υπερδύναμη, αλλά μια χώρα που είναι ευάλωτη, διότι έχει γίνει ένα αυταρχικό καθεστώς που καταπατά τα δικαιώματα των ίδιων των πολιτών της και όχι μόνο των γειτονικών χωρών. Έτσι, το ουκρανικό ζήτημα είναι η αφύπνιση του δημοκρατικού κόσμου, ο οποίος είναι πλέον έτοιμος να βάλει ένα τέλος στην επίθεση της βαρβαρότητας.

“το ουκρανικό είναι η αφύπνιση του δημοκρατικού κόσμου που είναι πια έτοιμος να βάλει ένα τέλος στην επίθεση της βαρβαρότητας”

Η Μεγάλη Αικατερίνη και ο Πέτρος Α’ δημιούργησαν μύθους, κατασκευάζοντας την υποτιθέμενη ιστορία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, κλέβοντας ουσιαστικά την πραγματική ιστορία των Ουκρανών, των Ρως του Κιέβου. Αυτή τη στιγμή πολλοί Ουκρανοί δεν αντέχουν να ακούνε “Ρωσία”, γιατί γνωρίζουν ότι η Ρους’ είναι η Ουκρανία. Από τους προπαππούδες μας γνωρίζαμε ότι είμαστε rusyny-ukraintsi. Έτσι, υπάρχει τάση να αποκαλούν τη γειτονική χώρα Ρωσική Ομοσπονδία και όχι Ρωσία. Πόσο σημαντικό είναι να επιμένουμε σε αυτό;

Η επίσημη ονομασία είναι όντως Ρωσική Ομοσπονδία, και ο λόγος είναι απλός και περιγραφικός, όχι ιστορικός, διότι αποτελείται από 46 όμπλαστ (νομούς), 22 δημοκρατίες (ρεσπούμπλικα), 9 κράι (μεθοριακές περιοχές), 4 αυτόνομα όκρουγκ, 3 ομοσπονδιακές πόλεις και ένα αυτόνομο όμπλαστ. Η ονομασία Ρωσία είναι μια συντόμευση. Άρα, έχει νόημα η διαφοροποίηση όταν μελετάμε τις λεπτομέρειες.

Κάποιοι από τους ρωσόφωνους Ουκρανούς, μη θέλοντας να βγουν από τη βολή τους και να υιοθετήσουν την ουκρανική γλώσσα, όπως έκαναν οι περισσότεροι συμπατριώτες μας (ακόμη και όσοι είναι ρωσικής καταγωγής), και όλοι οι στρατιωτικοί στο πεδίο της μάχης (επειδή απλούστατα είναι ζήτημα επιβίωσης), λένε “τι σημασία έχει σε ποια γλώσσα μιλάς;”. Ίσως θα μπορούσαμε να το δούμε κι έτσι, αλλά ξέρουμε πλέον πρακτικά ότι μετά τη ρωσική γλώσσα έρχονται τα ρωσικά τανκς. Με αυτή την πρόθεση, της υπεράσπισης των ρωσόφωνων, εισβάλλουν αυθαίρετα σε ξένες χώρες, αγνοώντας το Διεθνές Δίκαιο ή όποιες συμφωνίες είχαν επισυνάψει στο παρελθόν. Τελικά, έχει σημασία η γλώσσα στην οποία θα μιλάνε από δω και πέρα στην Ουκρανία;

Η γλώσσα αποτελεί μια πολύπλευρη έννοια και δεν είναι απλώς ένα μέσο επικοινωνίας. Είναι ουσιαστικό κομμάτι της ταυτότητας ενός έθνους. Η ρωσοποίηση άλλαξε ριζικά τα δεδομένα των ανθρώπων. Είναι, επομένως, θέμα χρόνου να επιστρέψουν στη μητρική τους γλώσσα, καθώς τώρα έχει αναδειχθεί σε ζήτημα εθνικής σημασίας.