Γεύμα με τη Λέσια Σλομποντιάν στο Cafe-Bar 67
Αθήνα, Εμμανουήλ Μπενάκη 67
Η Λέσια γεννήθηκε στη δυτική Ουκρανία, αλλά από τις πρώτες μέρες της ζωής της μετονομάστηκε σε Λαρίσα, καθώς οι σοβιετικές αρχές απαγόρευαν την εγγραφή παιδιών με το όνομα μιας διάσημης ποιήτριας. Αργότερα θα βρεθεί στην Ελλάδα, όπου θα της δώσουν κι άλλα ονόματα – Αλεξάνδρα, Ούρσουλα, Άλεξ – λόγω του δυνατού «γερμανικού» της χαρακτήρα και της ακλόνητης θέλησής της. Ήρθε η ώρα, όμως, να ανακαλύψουμε ποια είναι πραγματικά αυτή η γυναίκα, που σήμερα διατηρεί ένα ουκρανικό μπιστρό στην καρδιά της αναρχικής Αθήνας. Σας προσκαλούμε να γευματίσετε μαζί της.
Το ψωμί είναι η βάση των θεμελιωδών αρχών. Παιδική ηλικία, οικογένεια και μετακόμιση
Πώς ήταν τα παιδικά σου χρόνια στην Ουκρανία, Λέσια;
Ήταν όμορφα, γεμάτα αγάπη και ενδιαφέρον, γιατί οι γονείς μου δεν τσακώνονταν ποτέ. Κάθε βράδυ τραγουδούσαν ουκρανικά τραγούδια και συγκέντρωναν παροιμίες, τις οποίες ο πατέρας μου ονειρευόταν να εκδώσει σε ένα βιβλίο. Ο πατέρας μου ήταν μέλος μιας ουκρανικής οργάνωσης νεολαίας και γι’ αυτό τον καταδίωκαν ως αντιφρονούντα. Καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλακή και, αργότερα, σε άλλα πέντε για τη συνδιοργάνωση της εφημερίδας της φυλακής. Κατά τη διάρκεια αυτών των δέκα ετών, διάβασε όλη τη βιβλιοθήκη – ήταν ένας ζωντανός άνθρωπος-εγκυκλοπαίδεια.
Μας ανέθρεψε με τον αδερφό μου με βάση τα ουκρανικά ιδανικά, μέσα σε ένα πλαίσιο αγάπης αλλά και σπαρτιατικής πειθαρχίας. Ακόμη θυμάμαι την “Ιλιάδα”, την οποία είχε μεταφράσει για παιδιά ένας φίλος του στο Κίεβο. Η ανατροφή μας ήταν πολύπλευρη: βασισμένη στην ιστορία της Ουκρανίας και στους μύθους της Αρχαίας Ελλάδας.
Όταν ο πατέρας μου καταδιώκονταν, μάθαμε από εκείνον πολλά. Μας έλεγε ιστορίες για το πώς να συμπεριφερόμαστε σε δύσκολες καταστάσεις, πώς να αναγνωρίζουμε τους ανθρώπους. Παίξαμε ακόμη και ένα παιχνίδι: ψάχναμε να βρούμε έναν πράκτορα της KGB και να τον αναγνωρίσουμε από τη συμπεριφορά του. Έτσι, κατά κάποιο τρόπο, ήμουν προετοιμασμένη από μικρή για τις δυσκολίες και τις αλλαγές.
Ένιωσα πραγματική αγάπη και πρακτική υποστήριξη από τους γονείς μου. Μια φορά στο σχολείο, ένα αγόρι τραβούσε τις κοτσίδες μου και με έσπρωχνε. Ήμουν μικρή και αδύνατη, και το τράβηγμα με έκανε να πέσω γονατιστή στη λάσπη. Ο πατέρας μου δεν έτρεξε να με υπερασπιστεί, αλλά μου είπε: «Λέσια, ξέρεις τι, άσε με να σου μάθω πυγμαχία. Ένωσε τα χέρια σου, πάρε φόρα και σπρώξε τον όταν σου επιτίθεται. Διαφορετικά, δε θα μπορέσεις να τον σταματήσεις. Αν παρέμβω εγώ, δε θα τελειώσει εκεί». Πολύ απλά με δίδαξε να υπερασπίζομαι τον εαυτό μου. Να είμαι μια μικρή Σπαρτιάτισσα, στρατιώτης που έχει λυρική ψυχή (άλλωστε, πήγαινα σε μουσικό σχολείο και έπαιζα πιάνο). Ήξερα από τον πατέρα μου ότι αν έρθουν δύσκολοι καιροί, αρκεί να έχεις έναν φίλο ή κάποιον που θα σου καλύψει τα νώτα και εσύ θα καλύψεις τις δικές του πλάτες. Ακόμα το έχω αυτό: η οικογένειά μου είναι τέτοια που προστατεύω τις πλάτες τους, και εκείνοι προστατεύουν τις δικές μου.
Είχατε μεγάλη οικογένεια;
Η γιαγιά μου είχε έξι αδελφές και τέσσερα αδέλφια. Η μαμά μου είχε μόνο μία αδελφή. Ο μπαμπάς μου είχε τέσσερα παιδιά στην οικογένειά του: δύο κορίτσια πέθαναν, οπότε έμειναν μόνο δύο – ο μπαμπάς μου και η αδελφή του. Αλλά υπήρχαν πολλά ξαδέρφια.
Πότε και πώς αποφασίσατε να μετακομίσετε στην Ελλάδα; Γιατί Ελλάδα και Αθήνα;
Από μικρή λάτρευα την ιστορία της Ελλάδας. Ήξερα όλους τους θεούς και τους ήρωες (γελάει). Φανταζόμουν πώς θα έπρεπε να είναι αυτή η χώρα. Αργότερα, παντρεύτηκα και μετακομίσαμε στο Zalishchyky, στην περιοχή του Ternopil. Όταν έγινε το ατύχημα στο Τσέρνομπιλ, ένα μεγάλο σύννεφο ραδιενέργειας πέρασε πάνω από την περιοχή μας. Έκανα δύο παιδιά και, λόγω της ακτινοβολίας, η αιμοσφαιρίνη τους έπεσε και ο θυρεοειδής τους διογκώθηκε. Ήταν συχνά άρρωστα.
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η κατάσταση έγινε ακόμα πιο δύσκολη, χωρίς δουλειές και πόρους. Έτσι, αποφάσισα να φύγω από την Ουκρανία. Ήθελα να βγάλω τα παιδιά μου από τη φτώχεια και να τους προσφέρω καλύτερη υγεία – με καθαρή τροφή και βιταμίνες που δεν μπορούσα πια να τους εξασφαλίσω εκεί.
Η οικογένειά σας υποστήριξε την απόφασή σας;
Η απόφαση ελήφθη σε οικογενειακή συγκέντρωση. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι δεν μου άρεσε πολύ. Θα ήθελα να μείνω με τα παιδιά μου. Αλλά επειδή ήμουν πιο δυνατή και καλύτερα προετοιμασμένη, έμαθα στον σύζυγό μου πώς να φροντίζει τα παιδιά και να μαγειρεύει, και έφυγα. Σύντομα όμως κατάλαβα ότι αυτή δεν ήταν λύση. Τα παιδιά συνέχιζαν να αρρωσταίνουν και οι γιατροί δεν έκαναν καμία προσπάθεια να τα βοηθήσουν. Μου έλεγαν: «Όλοι είναι άρρωστοι τώρα, αλλάξτε κλίμα – δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα».
Τότε πήρα τα παιδιά μου και τα έφερα εδώ. Στην αρχή σκεφτόμουν ότι θα βελτίωνα την υγεία τους και θα επιστρέφαμε στην Ουκρανία. Αλλά όσο περνούσε ο καιρός, έβλεπα πόσο πιο υγιή και δυνατά γίνονταν. Πήγαιναν καθημερινά σε ένα ουκρανικό σχολείο, για να αποφύγω το ψυχολογικό τραύμα της ξαφνικής αλλαγής. Μετά από τρία χρόνια, όμως, συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να πάρουμε μια απόφαση. Ρώτησα τα παιδιά: «Θα μείνουμε εδώ ή θα επιστρέψουμε στην Ουκρανία; Αν μείνουμε, θα πρέπει να πάτε σε ελληνικό σχολείο». Και αποφάσισαν να πάνε σε ελληνικό σχολείο.
Θυμάστε την πρώτη σας μέρα στην Ελλάδα;
Ταξίδευα σε ένα λεωφορείο, αναστατωμένη, ενώ γύρω μου όλοι μιλούσαν χαρούμενα για «σουβλάκια» και «μπουζούκια». Για εκείνους ήταν άλλη μια ξέγνοιαστη βόλτα, αλλά για μένα, μια νεοφερμένη, ήταν ένα ταξίδι για να βρω δουλειά και να αφήσω πίσω τα παιδιά μου. Ένιωθα θλίψη. Μετά από σχεδόν τρεις μέρες στον δρόμο, το λεωφορείο σταμάτησε κάπου κοντά στην Ομόνοια. Όλοι κατέβηκαν κι εγώ καθόμουν ακόμα στη θέση μου, βλέποντας τον οδηγό να μαζεύει τα πράγματά του. Σκέφτηκα: «Εντάξει, όλοι έφυγαν, αλλά τώρα θα πάμε στην πραγματική Ελλάδα, στην Αθήνα».
Μετά από 10 λεπτά, ο οδηγός γύρισε και μου είπε: «Γιατί κάθεστε εκεί; Φτάσαμε». Ήμουν σοκαρισμένη. Αυτή ήταν η Αθήνα; Έφτασα; Με όλη την ιστορία, τον πολιτισμό, τους φιλόσοφους για τους οποίους είχα διαβάσει, δεν περίμενα να αντικρίσω μια πόλη με τέτοια αρχιτεκτονική και περιβάλλον.
Το χρένο (η Αρμορακία) ή ο μεζές αλά ουκρανικά – Η ελληνική γραφειοκρατία και πώς να την ξεπεράσετε
Γιατί πιστεύετε ότι οι Ουκρανοί ταξίδευαν στην Ελλάδα;
Πιθανόν επειδή είχαν βίζα Σένγκεν και η Ελλάδα ήταν η πιο κοντινή χώρα γεωγραφικά. Τα εισιτήρια, καθώς και το κόστος της αναχώρησης και εισόδου, ήταν πιθανώς φθηνότερα. Αλλά πιστεύω ότι τελικά υπερίσχυσε ο γεωγραφικός παράγοντας.
Ποια ήταν η πιο προσιτή εργασία για τους Ουκρανούς;
Αν κρίνω από τη δική μου εμπειρία, πέρασα δύο εβδομάδες πηγαίνοντας στο γραφείο καθημερινά, από τις 9:00 έως τις 17:00, περιμένοντας να με προσλάβουν. Για τους ανθρώπους χωρίς χαρτιά, οι πιο συνηθισμένες δουλειές ήταν η φροντίδα ηλικιωμένων και μικρών παιδιών. Ήμουν έτοιμη να κάνω κάθε είδους εργασία, αλλά δεν ήθελα να πάω σε ηλικιωμένους γιατί δεν ήξερα πώς να τους φροντίσω. Ήμουν τυχερή και βρήκα δουλειά ως νταντά για δύο παιδιά. Σταδιακά, έμαθα τη γλώσσα, καθώς η γνώση της μου έδινε μεγαλύτερες ευκαιρίες και καλύτερη πληρωμή. Και τρία χρόνια αργότερα, νομιμοποιήθηκα.
Είστε ένα δραστήριο και ανοιχτόμυαλο άτομο. Κάνατε γρήγορα φίλους εδώ, είτε Έλληνες είτε Ουκρανούς;
Ναι, δεν είμαι καθόλου κλειστό άτομο, αλλά η αλήθεια είναι ότι για τριάμισι χρόνια δούλευα σχεδόν είκοσι ώρες την ημέρα. Καθάριζα ένα μαγαζί για δυόμισι με τρεις ώρες, μετά πήγαινα σε πλούσιες γειτονιές και καθάριζα σπίτια. Στις έξι το απόγευμα πήγαινα σε ένα εστιατόριο να πλένω πιάτα, και τελείωνα τη δουλειά γύρω στις δύο ή τρεις το πρωί. Σηκωνόμουν στις έξι ή στις επτά, κοιμόμουν τρεις με τέσσερις ώρες την ημέρα. Με ένα τέτοιο πρόγραμμα, δεν είχα χρόνο για φίλους.
Σήμερα έχω πολλούς ανθρώπους στη ζωή μου με τους οποίους έχω φιλικές σχέσεις. Εκτιμώ βαθιά όσους στάθηκαν δίπλα μου στα δύσκολα χρόνια και πίστεψαν σε μένα. Αυτοί οι φίλοι έχουν μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου. Μπορεί να μη βλεπόμαστε συχνά, αλλά η σχέση μας δυναμώνει με τον καιρό. Εξακολουθώ να διατηρώ πολύ καλές σχέσεις με την οικογένεια στην οποία ήμουν νταντά.
Πώς σας ήρθε η ιδέα να ανοίξετε ένα καφέ-μπαρ;
Μέσα σε δύο χρόνια και οκτώ μήνες, ανέβηκα στην ιεραρχία της κουζίνας σε ένα βιολογικό εστιατόριο από λαντζιέρισσα σε σεφ. Μαθητές από τη διάσημη σχολή μαγειρικής Le Monde άρχισαν να έρχονται σε μένα για πρακτική άσκηση. Δεν είχα δίπλωμα μαγειρικής, καθώς είχα αποφοιτήσει από το Ινστιτούτο Εμπορίου και Οικονομικών, αλλά αποφάσισα να πάρω επαγγελματικό δίπλωμα. Παρ’ όλα αυτά, στην Ελλάδα δεν χρειάζεσαι πτυχίο μαγειρικής για να εργαστείς σε εστιατόριο. Επιπλέον, ήδη είχα φοιτητές που έκαναν πρακτική άσκηση μαζί μου και με αναγνώριζαν ως δασκάλα.
Το να δουλεύεις ως σεφ στην κουζίνα, ειδικά για μια γυναίκα, δεν ήταν εύκολο. Έπρεπε να κερδίσεις τον σεβασμό και το κύρος. Υπάρχει η αντίληψη ότι οι γυναίκες είναι σωματικά και συναισθηματικά λιγότερο ανθεκτικές. Όμως, στην πράξη, οι άντρες συχνά δεν αντέχουν την πίεση. Έκλαιγαν στον ώμο μου και ζητούσαν βοήθεια όταν εγώ έφευγα κουρασμένη μετά τη βάρδια μου. Σε αντίθεση με τους Έλληνες, που δουλεύουν συγκεκριμένες ώρες, εγώ ήμουν ήδη σκληραγωγημένη. Η οικογένειά μου και οι είκοσι ώρες δουλειάς την ημέρα με είχαν προετοιμάσει. Εκεί ήταν που άρχισαν να με αποκαλούν ‘σεφ Άλεξ’.
Πώς αποφασίσατε να ξεκινήσετε τη δική σας επιχείρηση;
Αργότερα, εργάστηκα για 5-6 χρόνια σε καφέ, αλλά ήρθα αντιμέτωπη με το γεγονός ότι ο εργοδότης προτιμούσε κυρίως νέους επαγγελματίες, ενώ εγώ ήμουν ήδη 46 ετών. Συνεχώς ήθελα να αλλάζω κάτι, να ανεβάζω το επίπεδο του καταστήματος, όμως οι ιδιοκτήτες δεν ενδιαφέρονταν για αυτές τις αλλαγές. Παράλληλα, είχα τα παιδιά μου που μεγάλωναν και έβλεπα πώς ήταν η κατάσταση στην αγορά εργασίας, ειδικά για έναν αλλοδαπό. Ήθελα να δημιουργήσω κάτι με φιλική ατμόσφαιρα, όπου οι άνθρωποι θα μπορούσαν να εργάζονται πιο ελεύθερα.
Έτσι, αποφάσισα να ανοίξω μια οικογενειακή επιχείρηση με την κόρη μου, την Ολένα, και τον γιο μου, τον Μπογντάν. Η υποστήριξη της οικογένειάς μου – της μητέρας μου Σοφίας, του αδελφού μου Ιβάν, και των παιδιών μου – είναι ανεκτίμητη για μένα. Επίσης, οι πελάτες μου, που με γνώριζαν ήδη ως σεφ και barista, με βοήθησαν πολύ.
Γιατί ανοίξατε ένα καφέ σε μια τόσο εξεζητημένη, άναρχη γειτονιά των Εξαρχείων;
Επειδή εργαζόμουν ως σεφ και barista σε καφέ στα Εξάρχεια. Οι 30-40 άνθρωποι που με ενθάρρυναν να ανοίξω κάτι δικό μου ήταν από εκεί και δεν ήθελα να χάσω τη σχέση μου μαζί τους. Με τα χρόνια, γίναμε φίλοι. Είχαμε πολλά να συζητήσουμε, ήμασταν σαν μια παρέα. Τον πρώτο μήνα που άνοιξα το μπιστρό, ήταν αδύνατο να περπατήσεις μέσα από τον κόσμο που μαζευόταν. Οι παλιοί μου πελάτες έφερναν τους φίλους τους, και το μέρος γέμιζε.
Ένα από τα πλεονεκτήματα ήταν η ποιότητα του καφέ, αλλά και τα ιδιαίτερα πιάτα που έφτιαχνα – μικρά σάντουιτς, borsch. Εκείνη την εποχή, ήταν το μοναδικό καφέ με τέτοιου είδους μενού στην περιοχή, καθώς τα υπόλοιπα προσέφεραν μόνο σνακ, τοστ και πατατάκια. Ο κόσμος ερχόταν όχι μόνο για να δει το μαγαζί, αλλά και για να δοκιμάσει κάτι διαφορετικό. Δεν τους ενδιέφερε το μενού, απλώς έλεγαν: «Φτιάξε μου κάτι να τσιμπήσω». Και αυτή η αλληλεπίδραση με ενέπνευσε να δημιουργήσω κάτι καινούργιο.
Θέλατε να δημιουργήσετε, να αλλάζετε, και η μοίρα σας έδωσε την ευκαιρία να πραγματοποιήσετε τα όνειρά σας.
Ναι, ήταν η μοίρα, αλλά δεν είναι καθόλου εύκολο να ξεκινήσεις κάτι από το μηδέν. Υπήρχε η δυνατότητα να πληρώσεις ένα συγκεκριμένο ποσό προκαταβολής για να ξεκινήσεις επιχείρηση και να μην υποβληθείς σε επιθεωρήσεις για τα πρώτα δύο χρόνια. Όμως, δεν είχα αυτά τα χρήματα. Έτσι, για εννέα μήνες πριν το άνοιγμα, πλήρωνα το ενοίκιο και τα απαραίτητα τέλη, έδινα εξετάσεις, περνούσα από επιθεωρήσεις και περίμενα την έγκριση.
Πριν από δώδεκα χρόνια, όταν άνοιξα, αυτό το κομμάτι της οδού Μπενάκη ήταν εντελώς άδειο. Δεν υπήρχε κίνηση, ούτε μαγαζιά ή καφετέριες κοντά. Σταδιακά, ήμασταν οι πρώτοι που αρχίσαμε να σερβίρουμε πρωινό. Τότε, μόνο δύο μεγάλα εστιατόρια στην Αθήνα σέρ βιραν πρωινό: το «Kolosos» και το «Μεγάλη Βρετανία». Όλοι μου έλεγαν ότι οι Έλληνες δεν τρώνε πρωινό, ότι δεν συνηθίζουν να τρώνε το πρωί. Αποφάσισα όμως να το δοκιμάσω – κι έτσι φέραμε το brunch στα Εξάρχεια.
Στην αρχή, φοβόμουν να χρησιμοποιήσω τη λέξη brunch. Υπήρχε έντονη αντίθεση σε οτιδήποτε αμερικάνικο, θεωρούσαν πως ήταν μια καπιταλιστική επιρροή που δεν ταίριαζε στην περιοχή. Όμως, ένα χρόνο αργότερα, το πρωινό άρχισε να εμφανίζεται σε όλα τα μενού της περιοχής. Κάναμε επανάσταση στα Εξάρχεια!
Σε γενικές γραμμές, είχα την υποστήριξη της γειτονιάς. Οι πρώην πελάτες μου – διανοούμενοι, καλλιτέχνες και τοπικοί αναρχικοί που άνοιγαν τα μαγαζιά τους δίπλα – ήταν πάντα εκεί. Μαζί επιβιώσαμε τις ημέρες των ταραχών στη γειτονιά, την οικονομική κρίση και την πανδημία.
Στην αρχή της πλήρους εισβολής, η πρόεδρος της Ελλάδας, η κυρία Κατερίνα Σακελλαροπούλου, επισκέφθηκε το Bar-Bistro 67 μαζί με δημοσιογράφους. Μας κάλεσε να ετοιμάσουμε εδέσματα μαζί με τον σεφ του Προεδρικού Μεγάρου για μια εορταστική εκδήλωση. Η κυρία Κατερίνα και οι φίλοι της πραγματοποίησαν επίσης δύο ανεπίσημες επισκέψεις στο μπιστρό μας. Αυτές οι στιγμές είναι πηγή υπερηφάνειας για μένα και ένδειξη ότι η δουλειά μου είναι σημαντική και πολύτιμη.
Το Borsch ως η προσωποποίηση της Ουκρανίας επί ελληνικού εδάφους. Σχετικά με τη διασπορά και την επιρροή της
Περίπου την εποχή που μετακομίσατε στην Αθήνα, δημιουργήθηκε εδώ η ουκρανική διασπορά. Τι θυμάστε από εκείνες τις εποχές;
Η διασπορά ξεκίνησε ήδη από το 1995, με την Halyna Masliuk να την οργανώνει. Εγώ έφτασα το 1999. Στις πρώτες μου μέρες, δεν δούλευα ακόμα και πήγα στην ουκρανική κοινότητα που συγκέντρωνε η Halyna. Εκεί ήταν οι γυναίκες μας, και η μητέρα μου επίσης. Συζητούσαν, έκαναν σχέδια και συναντήσεις. Ήταν μια ζωντανή και διασκεδαστική κοινότητα. Δημιουργήθηκε και μια Λογοτεχνική Ένωση, όπου η μητέρα μου έγραφε ποίηση. Τους πρώτους δύο μήνες έγραψα κι εγώ ένα ποίημα με έναν θλιβερό τίτλο: «Πού είστε εσείς οι Κοζάκοι, πού είναι η δόξα σας;». Λυπόμουν πολύ που οι γυναίκες έφευγαν και οι άνδρες έμεναν πίσω. Τώρα ντρέπομαι που συνειδητοποιώ ότι οι άνδρες μάχονται για την υπεράσπιση της Ουκρανίας μας.
Η κοινότητα τότε ήταν πολύ ισχυρή. Θυμάμαι που η μητέρα μου, από την Ουκρανία, μου είπε: «Λέσια, ψάξε να βρεις μια ουκρανική στολή για εμάς». Πήγα και τις αγόρασα από γιαγιάδες στην αγορά. Η μητέρα μου δώρισε δύο από αυτές τις στολές στο σύλλογο “Zhuravlyny Krai”. Οι άνθρωποι ήταν πολύ ενωμένοι τότε, γιατί οι περισσότεροι δεν είχαν χαρτιά. Το ότι είχαν καταφέρει να δραπετεύσουν και μιλούσαν ουκρανικά, η δυνατότητα να διαβάζουν την ουκρανόφωνη εφημερίδα “Visnyk-Αγγελιαφόρο” που εξέδιδε η Halyna, ήταν τεράστιας σημασίας. Καθόμασταν και κλαίγαμε καθώς διαβάζαμε τη γλώσσα μας. Είχε πολιτικές και καθημερινές πληροφορίες, περιγραφές και ποίηση. Ήταν σαν μια ανάσα φρέσκου αέρα – μας έδινε ζωή.”
Η διασπορά διευκόλυνε την ενσωμάτωση των Ουκρανών;
Φυσικά, ήταν ευκολότερο. Όλοι ήταν πολύ δεμένοι τότε, περισσότερο από ό,τι τώρα. Τα παιδιά πήγαιναν σε ουκρανικά σχολεία και πολλές εκδηλώσεις διοργανώνονταν εκεί. Έχω ακόμα φωτογραφίες από εκείνες τις εποχές, τις έχω κρατήσει. Η κοινότητα ήταν πολύ ισχυρή. Σε σύγκριση με άλλες εθνικότητες που δεν είχαν δικά τους σχολεία, η Ουκρανία είχε το δικό της, κάτι πολύ σημαντικό.
Κρατάτε επαφή με την Ουκρανία τώρα;
Ναι, συνεχώς. Κάποτε, τρεις ξαδέρφες μου ήρθαν μαζί με μια φίλη τους για να βελτιώσουν την οικονομική τους κατάσταση. Ο βαφτισιμιός μου με επισκέφθηκε επίσης. Πάντα υποστήριζα τους ανθρώπους και τους βοηθούσα. Τώρα αλληλογραφούμε και, μαζί με τη μητέρα μου, βοηθάμε όσο μπορούμε οικονομικά τους συγγενείς μας.
Varenyky με διαφορετική γέμιση. Σχετικά με τις έννοιες και το προσωπικό
Διατηρείτε και μεταδίδετε τις ουκρανικές παραδόσεις στα παιδιά σας;
Η μητέρα μου ενδιαφέρεται πολύ για τη διατήρηση των παραδόσεων, και εγώ συνεχίζω αυτό το έργο. Κάναμε μια παραδοσιακή παραμονή Χριστουγέννων, όπως πρέπει να είναι, με σανό κάτω από το τραπέζι και τα κάλαντα. Πιστεύω ότι τα παιδιά μου, όταν αποκτήσουν τις δικές τους οικογένειες, θα συνεχίσουν να διατηρούν αυτές τις παραδόσεις. Τους φαίνονται ενδιαφέρουσες, και οι παραδόσεις έχουν τόση ζωντάνια και χαρά.
Πώς συνδυάζετε τον ενεργό ουκρανικό χαρακτήρα με τον ελληνικό ρυθμό του «σιγά-σιγά»;
Η οικογένειά μου είναι καθαρά ουκρανική, δεν έχω Έλληνες κοντά μου. Στη δουλειά, είμαι επικεφαλής και όλοι ακολουθούν τα σχέδιά μου. Κάνουμε συσκέψεις, συζητάμε, σχεδιάζουμε και δουλεύουμε με ουκρανικό ρυθμό. Δεν εξαρτώμαι από κανέναν. Αν είχα Έλληνα σύζυγο, θα έπρεπε να «χορεύει» στο ρυθμό μου. Ουσιαστικά, αναπτύσσω μια στρατηγική γραμμή και την ακολουθώ. Δεν προσλαμβάνω ανθρώπους που δουλεύουν «σιγά-σιγά».
Με τους φίλους μου, μου αρέσει να είμαστε πιο χαλαροί. Ίσως έτσι ηρεμώ και χαλαρώνω κι εγώ. Οι Έλληνες, όμως, είναι γενικά πιο χαλαροί. Λένε: «Έκανα λάθος, είναι ανθρώπινο, σωστά;». Αλλά το θέμα είναι ότι έχουν κάνει ήδη δέκα λάθη. Για μένα, ένα λάθος – ακόμα κι αν είναι 4 στα 5 αντί για 5 στα 5 – είναι αποτυχία. Έτσι μεγάλωσα, με ανταγωνισμό, όπου έπρεπε να είμαι η καλύτερη, γιατί ήξερα πως αν δεν το έκανα τέλεια, κάποιος άλλος θα έπαιρνε τη θέση μου.
Πώς εκδηλώνονται τα νοήματά σας; Τι κρατάτε;
Να δημιουργήσω το όνειρό μου και να το κυνηγήσω. Έπαιζα πιάνο, έκανα αθλητισμό και ήμουν σωματικά έτοιμη για πολλά πράγματα. Αλλά όταν δούλευα στο πλυντήριο πιάτων, το δέρμα μου έσπαγε, τα χέρια και τα πόδια μου αιμορραγούσαν. Οι πληγές ήταν τόσο σοβαρές που κάποιες φορές οι κάλτσες μου κολλούσαν στο δέρμα μου. Τότε θυμήθηκα μια ιστορία που μου είχε πει ο πατέρας μου για ένα σπαρτιάτικο αγόρι που έκλεψε μια αλεπού και την έκρυψε κάτω από τα ρούχα του. Η αλεπού τον γρατζουνούσε και τον δάγκωνε, αλλά εκείνος άντεξε χωρίς να δείξει κανένα σημάδι πόνου. Έτσι κι εγώ. Συγκέντρωσα τη δύναμή μου και υπέμεινα, γιατί η δουλειά ήταν κοντά στο σπίτι μου και την είχα ανάγκη. Τότε αποφάσισα πως, όταν η οικονομική μου κατάσταση βελτιωνόταν, θα αγόραζα το καλύτερο πλυντήριο πιάτων για το σπίτι μου. Και το αγόρασα.
Το όνειρό σας είναι πάντα ένας στόχος, ένας σκοπός.
Αυτό είναι το πιο πολύτιμο πράγμα. Για αυτό αποφάσισα να σπουδάσω καφέ. Δούλεψα σε μια καφετέρια για πέντε χρόνια για να αποκτήσω εμπειρία. Μου αρέσει η μυρωδιά του καφέ, αλλά προτιμώ το τσάι και τα αφεψήματα βοτάνων, αυτά μου θυμίζουν την παιδική μου ηλικία και τη γιαγιά μου, την Olena. Στην Αθήνα ψάχνω για ενδιαφέροντα είδη τσαγιού και έχω μάθει στους Έλληνες πώς να τα απολαμβάνουν. Έχω δημιουργήσει ένα θεατρικό τελετουργικό για το σερβίρισμα τσαγιού στο καφέ μου. Δίνουμε ένα χρονόμετρο για να περιμένουν οι πελάτες μέχρι να είναι έτοιμο. Εν τω μεταξύ, τους μιλάμε για τα διάφορα είδη τσαγιού, προσθέτουμε μέλι και τους εμπλέκουμε στην παρασκευή. Όπως τους έμαθα να τρώνε πρωινό, έτσι τους ενθαρρύνω και να πίνουν τσάι.
Medivnyk – για την ελπίδα και τα όνειρα για το μέλλον
Λέσια, σκοπεύετε να επεκτείνετε την επιχείρησή σας; Να προσθέσετε κάτι νέο;
Νομίζω ότι έχω ήδη πετύχει πολλά. Πρώτον, δημιούργησα ένα δημοφιλές μέρος από έναν μικρό, άγνωστο χώρο σε ένα σκοτεινό σημείο της οδού Μπενάκη. Δεύτερον, δημιούργησα μια κουλτούρα πρωινού που έχει ζήτηση όχι μόνο από τους τουρίστες, αλλά και από τους Έλληνες. Θα ήθελα να κάνω περισσότερα, να δοκιμάσω κάτι διαφορετικό, αλλά η γειτονιά είναι δύσκολη. Δεν είναι εύκολο να συγκεντρώσεις χρήματα για κάτι καινούργιο.
Ωστόσο, αλλάζω συνεχώς το μενού, γιατί δουλεύω κυρίως με τακτικούς πελάτες. Φτιάχνω syrnyky όταν έχω τυρί cottage, τάρτες με παπαρουνόσπορο ή γαλλική σούπα. Όταν πήγα στη Γαλλία και έφαγα σούπα σε εστιατόρια, κατάλαβα πώς πρέπει να είναι. Μια Γαλλίδα πελάτισσα δοκίμασε τη σούπα μου και μου είπε ότι ήταν ακριβώς όπως τη μαγείρευε η γιαγιά της. Μετά από ένα ταξίδι στην Ιταλία, πρόσθεσα δύο ιταλικά γλυκά και τη μινεστρόνε στο μενού μας.
Φυσικά, διατηρούμε και τα κλασικά μας όλα αυτά τα χρόνια – το μπορς, το κέικ με μέλι, την τάρτα με βατόμουρο και ένα ζεστό ρόφημα. Το πράσινο κέικ με σπανάκι έχει ήδη γίνει κλασικό. Το αφιέρωσα σε δύο γνωστούς φίλους μου από το Εθνικό Θέατρο, που με στήριζαν και έρχονταν στο καφέ μας μετά τις παραστάσεις τους.”
Τι ονειρεύεστε για τον εαυτό σας;
Το όνειρό μου είναι να φέρω πίσω τη μικρή Λέσια που ήμουν στην παιδική μου ηλικία. Με κάποιον τρόπο να την ξανακερδίσω. Να την αναδημιουργήσω, αν είναι δυνατόν. Σε ηλικία 47 ετών, έπαθα εγκεφαλική αιμορραγία, λίγους μήνες μετά το άνοιγμα του καφέ – από την αϋπνία, την υπερένταση, και τη γραφειοκρατία. Ένιωθα σαν να έμπαινα σε μια αρένα και έπρεπε να παλέψω, αλλά δεν υπήρχε κανείς πίσω μου να με καλύψει. Έπρεπε να παλέψω μόνη μου, σε όλες τις πλευρές. Όταν πήγα στο νοσοκομείο, δεν με πίστευαν, γιατί θεωρούσαν ότι ήμουν πολύ νέα για τέτοια διάγνωση. Με έναν σπαρτιάτικο τρόπο, πήγα μόνη μου και είπα: «Με συγχωρείτε, έπαθα εγκεφαλικό επεισόδιο». Όταν η διάγνωση επιβεβαιώθηκε, πέρασα έναν μήνα στο νοσοκομείο.
Αυτή η στιγμή ήταν το σημείο εκκίνησης, το μηδέν. Από τότε προσπαθώ να φέρω πίσω τη Λέσια που είχε δικό της στόχο, που ήταν τόσο προοδευτική και πολύπλευρη. Να δώσω περισσότερη προσοχή στον εαυτό μου.
Μερικές φορές ανησυχώ για τα παιδιά μου, που βλέποντας τις προσπάθειές μου, ανεβάζουν τον πήχη πολύ ψηλά για τον εαυτό τους. Θα ήθελα να έχουν λίγο περισσότερο περιθώριο να είναι πιο «σιγά-σιγά».
Δίνετε το παράδειγμα στα παιδιά σας να χαλαρώνουν; Πώς χαλαρώνετε;
Ναι, δίνω το παράδειγμα. Όταν τελικά έλαβα τα έγγραφα που χρειαζόμουν, είπα στον εαυτό μου ότι πρέπει να σταματήσω λίγο και να χαλαρώσω. Έκανα ένα δεκαήμερο ταξίδι με τα παιδιά μου στη Ντίσνεϊλαντ στη Γαλλία. Δύο φορές μου αρνήθηκαν τη βίζα, αλλά την τρίτη φορά πέτυχα τον στόχο μου. Χρησιμοποίησα αυτή την εμπειρία για να δείξω στα παιδιά μου ότι δεν πρέπει ποτέ να σταματάς όταν αντιμετωπίζεις δυσκολίες. Είμαστε σε μια ξένη χώρα, δεν έχουμε μεγάλο προϋπολογισμό, αλλά μπορούμε να τα καταφέρουμε. Δεν έκοψα τα φτερά τους, τους δείχνω ότι όλα είναι δυνατά και ότι δεν πρέπει να επικεντρώνονται μόνο στη δουλειά. Πήγαμε διακοπές στα νησιά, ταξιδέψαμε με πλοία.
Τι θα θέλατε να ευχηθείτε στους Ουκρανούς που έρχονται τώρα εδώ και ίσως μείνουν στην Ελλάδα;
Θα συμβούλευα τους Ουκρανούς που μένουν στην Ελλάδα να κρατήσουν τα θεμέλια που φέραμε από την Ουκρανία. Να προσπαθήσουν να μην χάσουν την ταυτότητά τους, γιατί αυτή μας βοηθάει να διατηρήσουμε τους εαυτούς μας. Όλοι μπορεί να έχουμε διαφορετικές προσεγγίσεις στη ζωή, αλλά η ταυτότητά μας είναι αυτή που μας κρατάει ενωμένους. Πιστεύω ότι ο τρόπος ζωής μας και η νοοτροπία μας είναι προς όφελός μας.
Συζητούσε η Ολένα Κοβάλ.
Μετάφραση της Γαλήνης Μασλιούκ.