Mykola Tymoshyk,

Διδάκτωρ Φιλολογίας, καθηγητής, δημοσιογράφος.

 

Διδάγματα από τη δράση των Ουκρανών στη Βρετανία

Ή Πώς οι Ουκρανοί μετανάστες ανάγκασαν τη βρετανική κυβέρνηση να ακυρώσει τη δυσμενή απόφαση σχετικά με τους αιχμαλώτους της Μεραρχίας “Halychyna”

 

Πέρασαν 75 χρόνια από τότε που η βρετανική κυβέρνηση πήρε την πρωτόγνωρη απόφαση να απελάσει περίπου 300 αιχμάλωτους πολέμου από την Πρώτη Μεραρχία του Ουκρανικού Εθνικού Στρατού (γνωστή ως Μεραρχία “Halychyna” μέχρι τον Οκτώβριο του 1944) πίσω στη Γερμανία. Ο λόγος αυτής της απόφασης ήταν οι ασθένειες, οι αναπηρίες και η αδυναμία για εργασία των νεαρών ανδρών που μόλις είχαν φτάσει στις ακτές της Βρετανίας.

Τι οδήγησε σε αυτό το γεγονός και γιατί είναι σημαντικό να το θυμόμαστε σήμερα, καθώς σκεφτόμαστε τα σύγχρονα προβλήματα που αντιμετωπίζουν εκατομμύρια Ουκρανοί μετανάστες εργαζόμενοι, σε κοντινές αλλά και μακρινές χώρες του εξωτερικού;

Δύο αιχμαλωσίες: δεν είχαν όλοι δικαίωμα στην ελευθερία στον ελεύθερο κόσμο

Για να κατανοήσουμε αυτή τη σημαντική αλλά σχεδόν άγνωστη σελίδα της ουκρανικής ιστορίας, θα πρέπει να ξεκινήσουμε με τη διευκρίνιση των συνθηκών που προηγήθηκαν.

Όπως είναι γνωστό, η Ουκρανική Μεραρχία “Halychyna” γεννήθηκε σε μια κρίσιμη στιγμή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από τη βαθιά πεποίθηση εκατομμυρίων Ουκρανών ότι η Γερμανία θα τους βοηθούσε να απελευθερωθούν από τον ζυγό της Μόσχας-Μπολσεβίκων και να αποκαταστήσουν ένα ανεξάρτητο ουκρανικό κράτος. Όταν έγινε σαφές ότι οι Ναζί σκόπευαν να μετατρέψουν την ουκρανική γη, πλούσια σε φυσικούς πόρους, σε αποικία τους, οι στρατιώτες αυτής της μεραρχίας άρχισαν να πολεμούν σε δύο μέτωπα: εναντίον των Μπολσεβίκων και εναντίον των Γερμανών.

Το τέλος του πολέμου βρήκε τους Ουκρανούς στρατιώτες σε αυστριακό έδαφος, κοντά στην πόλη Γκρατς. Τους πλησίαζαν από τρεις πλευρές: Γιουγκοσλάβοι αντάρτες υπό την ηγεσία του Γιόσιπ Μπροζ Τίτο (Josip Tito), ο βρετανικός στρατός και σοβιετικά στρατεύματα. Κάθε ομάδα στόχευε στην κατάληψη αυτού του εδάφους της ιστορικής Καρινθίας. Η διοίκηση της ουκρανικής στρατιωτικής μονάδας αποφάσισε να υποχωρήσει βαθιά μέσα στις Άλπεις, στη βρετανική ζώνη κατοχής, το συντομότερο δυνατό για να καταθέσει οικειοθελώς τα όπλα.

Η συνέπεια αυτής της δραματικής εκστρατείας ήταν ότι 10,5 χιλιάδες Ουκρανοί πατριώτες βρέθηκαν υπό την προστασία Βρετανών στρατιωτών στις σκηνές των πόλεων Μπιλάρια και Ρίμινι στη βορειοανατολική Ιταλία. Εκεί, περίμεναν με αγωνία και ελπίδα την απόφαση του ΟΗΕ για την τύχη τους.

Ωστόσο, έπρεπε να περιμένουν δύο χρόνια. Τελικά το πολιτικό άσυλο και το δικαίωμα απόκτησης ιθαγένειας και διαμονής δόθηκε στους πρώην στρατιώτες της “Halychyna” από την κυβέρνηση της Βρετανίας.

Σε μία από τις σελίδες της σπάνιας πλέον εφημερίδας “Batkivshchyna”, η οποία, μεταξύ πολλών άλλων εκδόσεων, εκδίδονταν από Ουκρανούς στο στρατόπεδο του Ρίμινι, έχει διασωθεί για την ιστορία αυτό το απόσπασμα της ομιλίας του ταξίαρχου του βρετανικού στρατού Clevell την παραμονή της αναχώρησης των πλοίων με τους Ουκρανούς αιχμαλώτους για τις ακτές της Αγγλίας. Σε κάποιο βαθμό, εξηγεί τους λόγους αυτής της απόφασης (άρθρο «Αντίο, Ιταλία», 4 Μαΐου 1947):

«Η αγγλική κυβέρνηση αποφάσισε να σας μεταφέρει στην Αγγλία… Κοιτάξαμε με θαυμασμό το έργο σας για το πώς διατηρήσατε τον πολιτισμό σας, την εκκλησία σας, την τέχνη σας. Χάρη σ’ αυτό το έργο, διατηρήσατε τη σωματική και πνευματική σας υγεία και αυτό θα σας βοηθήσει να ξεκινήσετε μια νέα ζωή στην Αγγλία ή σε άλλες χώρες που θα επιλέξετε να εγκατασταθείτε».

Δυστυχώς, δεν διατήρησαν όλοι τη σωματική υγεία για την οποία ο Άγγλος αξιωματικός μιλούσε τόσο χαρούμενα. Όπως επίσης δεν μπόρεσαν όλοι να μετακινηθούν περαιτέρω προς τη Δύση. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που έχουν διασωθεί, οι πράκτορες της NKVD της Μόσχας κυριολεκτικά άρπαξαν 990 στρατιώτες του Ουκρανικού Εθνικού Στρατού (κυρίως από την ανατολική Ουκρανία) από τα χέρια των Βρετανών ακριβώς πριν επιβιβαστούν στα βρετανικά πλοία. Στη συνέχεια επαναπατρίστηκαν από την Ιταλία στην ΕΣΣΔ για να δολοφονηθούν στα στρατόπεδα Gulag της Σιβηρίας.

Έτσι, σύμφωνα με τα αρχειακά στοιχεία που ανακάλυψε ο συγγραφέας, λίγο περισσότεροι από εννέα χιλιάδες Ουκρανοί άνδρες, ηλικίας κυρίως 20-40 ετών, στάλθηκαν στην Αγγλία. Εκεί, έπρεπε να περάσουν έναν ακόμη μακρύ χρόνο ζωής στο στρατόπεδο ως αιχμάλωτοι πολέμου και στη συνέχεια να λάβουν την πολυαναμενόμενη βρετανική υπηκοότητα με το δικαίωμα να βρουν δουλειά και να παντρευτούν. Εν ολίγοις, να ξεκινήσουν μια νέα ζωή ως ελεύθεροι πολίτες στον ελεύθερο κόσμο.
Ωστόσο, αυτό το δικαίωμα στερήθηκε σε περίπου 300 άνδρες από μια μεγάλη ομάδα πρώην αιχμαλώτων πολέμου που περιλαμβάνονταν σε ειδικό διάταγμα της βρετανικής κυβέρνησης.

Ο αγώνας για τους συναγωνιστές ένωσε τους πάντες

Απόδειξη της ουκρανικής ενότητας

Στο άρθρο του, ο Ουκρανός συγγραφέας Mykola Tymoshyk (Κίεβο – Μόναχο – Λονδίνο – Κίεβο) αφηγείται γεγονότα που διαδραματίστηκαν πριν από 70 χρόνια στο Ηνωμένο Βασίλειο, όταν η βρετανική κυβέρνηση αποφάσισε να απελάσει περίπου 300 Ουκρανούς αιχμαλώτους πολέμου από τη Μεραρχία “Halychyna” πίσω στη Γερμανία, προβάλλοντας ως δικαιολογία την αδυναμία τους να εργαστούν. Αυτή η απόφαση, με εμφανή στοιχεία διακρίσεων, συνάντησε την αντίδραση της ουκρανικής κοινότητας στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία κινητοποιήθηκε για την προστασία των συμπατριωτών της, δημιουργώντας ένα ενωμένο μέτωπο υπεράσπισης των δικαιωμάτων τους. Οι ουκρανικές οργανώσεις, σε συνεργασία με τις δύο ουκρανικές εκκλησίες, οργάνωσαν μια εκστρατεία ευρείας κλίμακας, η οποία περιελάμβανε απεργίες, διαδηλώσεις και την παράδοση υπομνήματος προς τη βρετανική κυβέρνηση. Η δυναμική αντίδρασή τους προκάλεσε το ενδιαφέρον των βρετανικών μέσων ενημέρωσης, οδηγώντας τελικά στην ακύρωση της απόφασης απέλασης.

Χάρη στις συντονισμένες προσπάθειες των Ουκρανών, η βρετανική κυβέρνηση αναθεώρησε την απόφασή της, περιορίζοντας τις απελάσεις σε έναν μικρό αριθμό αιχμαλώτων πολέμου. Η ακύρωση μιας άδικης κυβερνητικής απόφασης σχετικά με τους άρρωστους πρώην Ουκρανούς στρατιώτες αποτέλεσε μια αληθινή νίκη για την ενωμένη ουκρανική κοινότητα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ωστόσο, οι ηγέτες της γνώριζαν ότι, υιοθετώντας αυτή τη θέση, αναλάμβαναν ένα βαρύ φορτίο για την πλήρη διευθέτηση αυτού του εκκρεμούς ζητήματος. Έπρεπε να διασφαλίσουν περαιτέρω την τύχη των αναπήρων και βαριά ασθενών συμπατριωτών τους που δεν θα μπορούσαν να επιστρέψουν στην εργασία τους μετά τη θεραπεία.

Αυτή η ανάγκη ώθησε τους εμπλεκόμενους Ουκρανούς να ιδρύσουν την Επιτροπή Βοήθειας προς τους Ασθενείς και τους Αναπήρους και να απευθύνουν έκκληση στο κοινό με κάθε διαθέσιμο τότε μέσο, συμπεριλαμβανομένου του Τύπου. Στόχος της έκκλησης ήταν να ενθαρρύνει κάθε εργαζόμενο Ουκρανό να κάνει «μικρές αλλά τακτικές δωρεές για τους ανάπηρους».

Η έκκληση υπογράμμιζε ότι η ίδρυση του Οίκου των Ουκρανών Αναπήρων θα γινόταν δυνατή χάρη στη γενναιοδωρία της ουκρανικής κοινότητας, η οποία, έχοντας πλήρη επίγνωση των ευθυνών της σε ξένη χώρα, θα συνέβαλε με μικρές αλλά σταθερές συνεισφορές για έναν τόσο ευγενή σκοπό.

Η επόμενη έκκληση υποστηρίχθηκε από τους ηγέτες δύο ουκρανικών εκκλησιών, την Ένωση των Ουκρανών της Μεγάλης Βρετανίας και την Επιτροπή της Ουκρανικής Ορθόδοξης Αδελφότητας.

Η πρωτοβουλία αυτή δεν άργησε να υλοποιηθεί. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1949, η εφημερίδα “Ukrainian Thought” ανέφερε ότι είχε αγοραστεί ένα σπίτι για τους Ουκρανούς ανάπηρους. Σύμφωνα με τη δημοσίευση, επρόκειτο για μια όμορφη εξοχική κατοικία σε μια γραφική περιοχή του Surrey, μία ώρα μακριά από το Λονδίνο, με τακτική σιδηροδρομική σύνδεση από τον σταθμό Waterloo.

Αυτό το μέρος ονομάστηκε αμέσως «Πράσινη Σφήνα», τιμώντας την περιοχή Zelenyi Klyn, εδάφη που αναπτύχθηκαν από Ουκρανούς στην Άπω Ανατολή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, όπου υπήρχε ο ουκρανικός κρατικός σχηματισμός από το 1917 έως το 1922. Για πολλά χρόνια, εδώ, στην καρδιά της Αγγλίας, κατοίκησε το πνεύμα της ουκρανικής κοζάκικης ελευθερίας και αδελφοσύνης…

Ο συγγραφέας περιγράφει επίσης την πορεία του Stepan Yarmus, ενός από τους πρώην αιχμαλώτους, ο οποίος έγινε γνωστός θεολόγος στον Καναδά.

Συμπέρασμα

Αυτός ο σύντομος, σαφής και ακριβής απολογισμός αναδεικνύει το πώς η ουκρανική κοινότητα στο Ηνωμένο Βασίλειο κατάφερε να σταθεί αλληλέγγυα στους συμπατριώτες της και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά μια άδικη απόφαση. Η περιγραφή των ενεργειών της – με την ενότητα, τις απεργίες, τις δημόσιες συγκεντρώσεις και τη συνεργασία με τις εκκλησίες – προσφέρει μια ξεκάθαρη εικόνα του πώς η οργανωμένη αλληλεγγύη μπορεί να φέρει αλλαγές.

Συντάχθηκε και μεταφράστηκε από τη Γαλήνη Μασλιούκ.

Το αρχικό άρθρο στα ουκρανικά: Уроки протестної акції українців У Британії